Në javët në vijim – dhe në rastin më të mirë brenda nëntorit – pritet ndonjë vendim i Bashkimit Evropian për t’u marrë me krizën energjetike, pasi Këshilli i BE-së (Energjia) nuk ka arritur të kapërcejë dallimet që ekzistojnë midis 27 vendeve dhe as të të shqyrtojë në thellësi propozimet e Komisionit Evropian – paralajmërimet për pasojat e një shtrirjeje të të ashtuquajturit “modeli iberik” në të gjithë BE-në
27 ministrat e energjisë të Bashkimit Evropian (Këshilli i BE-së) në takimin në Luksemburg diskutuan propozimet e Komisionit Evropian për shkëputjen e çmimeve të gazit dhe energjisë elektrike, të cilat mund të funksionojnë përmes kontratave që do të “mbyllnin” çmimin e energjisë elektrike nga burimet e rinovueshme për 15 vjet. Korrigjimi i situatës aktuale ku çmimet e burimeve të rinovueshme dhe ato bërthamore përcaktohen nga burimi më i shtrenjtë i energjisë elektrike – gazi natyror.
Propozimi i Komisionit përmblidhet si më poshtë: Shkëputja e çmimeve të gazit natyror dhe energjisë elektrike, me çmimet e kontratës për burimet e rinovueshme të energjisë dhe ato bërthamore të përcaktuara përmes konkurrencës dhe sipas kostove aktuale të prodhimit. Megjithatë, çdo vendim përfundimtar pritet të merret muajin e ardhshëm, pasi ka shumë detaje për t’u sqaruar dhe siç dihet “djalli fshihet” në to.
Gota gjysmë e mbushur apo gjysmë bosh dhe fundi (?) i “modelit iberik”
Pas angazhimeve të përgjithshme dhe të paqarta të bëra nga krerët e shteteve dhe qeverive të BE-së të premten e kaluar, ministrat e Energjisë shqyrtuan propozimet e përditësuara të Komisionit Evropian, të cilat përfshijnë një formë të kufizimit të çmimit të gazit natyror të përdorur për prodhimin e energjisë elektrike dhe gazit në tregjet e përbashkëta natyrore, në mënyrë që të BE në tërësi për të negociuar çmime më të ulëta.
Propozimet e Komisionit Evropian duken si një… tablo magjike, ku çdo shtet anëtar i BE-së sheh saktësisht atë që do të dëshironte, pasi organi ekzekutiv i BE-së i referohet vendosjes së një kufiri të sipërm për çmimin e gazit natyror të përdorur në prodhimin e energjisë elektrike, duke arritur në dukje e pamundur. Të anulojë propozimin e tij.
Arsyeja është se ekspertët e Komisionit besojnë se një shtrirje e mundshme e të ashtuquajturit “modeli iberik” në të gjithë BE-në do të ketë të kundërtën e rezultateve të dëshiruara, pasi mund të çojë në një rritje të mëtejshme të konsumit të gazit natyror. Një nga pengesat më të mëdha është marrëveshja tregtare BE-Angli për epokën pas Brexit dhe marrëdhëniet tregtare BE-Zvicër. Për shembull, britanikët (si edhe zviceranët) do të ishin fituesit e mëdhenj, duke importuar energji elektrike të lirë të subvencionuar efektivisht nga taksapaguesit evropianë. E cila, sipas Komisionit, mund të çojë në një rritje të përdorimit të gazit natyror. Sipas Marrëveshjes BE-Angli, 27 nuk mund të vendosin një tarifë shtesë për eksportet e energjisë së lirë dhe të subvencionuar.
Dhe në rast se ministrat e Energjisë së BE-së nuk e konsiderojnë një eventualitet të tillë si katastrofik, Komisioni ka më shumë mjete për të… trembur 27-të. Në rast bllokimi, shtetet anëtare do të duhet të merren me rishpërndarjen e energjisë. Që do të thotë se Gjermania, e cila prodhon shumë energji elektrike nga gazi natyror, do të duhet ta ndajë atë me Francën, e cila po përpiqet dëshpërimisht të rifillojë me kapacitet të plotë reaktorët e saj bërthamorë. Kjo do të thotë, Berlini do të….subvencionojë Parisin.
Komisioni Evropian ka arritur edhe një herë të kënaqë të gjitha palët. Dhe shumica e shteteve anëtare që kërkojnë një kufi për gazin natyror dhe ato shtete anëtare (më të paktat) që refuzojnë çdo mundësi të tillë. Përsa i përket tregjeve të përbashkëta të gazit të propozuara nga Komisioni, Gjermania dhe Holanda shfaqen të gatshme për t’i pranuar ato, pasi edhe pse moti i mirë për momentin ka ulur çmimin e gazit natyror, shtetet anëtare do të duhet të mbushin “magazinat e tyre”. ” dhe në vitin 2023 pa importuar gaz natyror rus.
Kompromiset janë më të nevojshme se kurrë, pasi dyshja e dikurshme franko-gjermane po performon keq me dy ekonomitë më të mëdha të BE-së që kërkojnë dy plane diametralisht të kundërta për të trajtuar krizën energjetike. Parisi kërkon që një program evropian të financohet me borxh të përbashkët evropian, ndërsa Berlini kundërshton kursimet më të mëdha të gazit natyror. Këshilli i ardhshëm i jashtëzakonshëm i BE-së (për çështjet e energjisë) do të mbahet më 24 nëntor, siç njoftoi Presidenca Çeke e Këshillit. Sipas ministrit çek të industrisë, Jozef Sikelá, “ka pasur shumë mendime të ndryshme për vendosjen e një çmimi maksimal për gazin natyror”. Ai shtoi se “ne duhet të sigurojmë një fushë të barabartë loje në tregun e brendshëm. Prandaj është e nevojshme të zgjerohet dhe zgjerohet kuadri i përkohshëm për ndihmën shtetërore. Masat e diskutuara sot janë një tjetër pjesë e rëndësishme e enigmës”.
Gjatë konferencës për shtyp pas Këshillit të BE-së, Ministri i Industrisë së Republikës Çeke (vendi që mban presidencën e rradhës të Këshillit) iu referua gjithashtu vendimit të 27-të që të gjitha ndërtesat e reja në BE do të konsiderohen me emetim zero nga 2030, ndërkohë që ndërtesat ekzistuese do të duhet të arrijnë zero emetime të dioksidit të karbonit deri në vitin 2050.
Nga ana e saj, Komisionerja e Energjisë Country Simson nënvizoi se 40% e konsumit total të energjisë në BE vjen nga ndërtesat e vjetra, por çdo vendim përmes procesit trepalësh (Këshilli i BE-së , Parlamenti Evropian dhe Komisioni Evropian), nuk pritet deri në janar 2023, kur Suedia merr presidencën e Këshillit.
